Struktura sektora finansów publicznych

Finanse publiczne są rozległą dziedziną, która traktuje o publicznych zasobach pieniężnych. Przedmiotem nauki o finansach publicznych są nie tylko reguły odnoszące się do publicznych zasobów pieniężnych, ale także procesy związane z ich gromadzeniem i rozdysponowaniem oraz skutki gospodarcze, społeczne i polityczne będące następstwem operacji środkami publicznymi.

Jednoznaczne określenie obszaru finansów publicznych nie jest proste, ponieważ samo pojęcie finansów publicznych nie jest w literaturze rozumiane jednolicie. Nie ma też pełnej zgodności stanowisk co do podmiotowej struktury finansów publicznych. Zasięg finansów publicznych zależy od przyjętych kryteriów, którymi kierujemy się przy wyznaczaniu granic sektora publicznego.

Stosując kryterium własności i podległości, do ?nansów publicznych należałoby zaliczyć finanse wszystkich jednostek, które stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, a także podmioty, które podlegają władzy państwowej i samorządowej.

W sferze naszego zainteresowania znalazłyby się wówczas także przedsiębiorstwa (spółki) państwowe i komunalne oraz te, w których Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego mają swój udział, bank centralny i inne instytucje finansowe, wobec których państwo spełnia funkcje właścicielskie, zakłady użyteczności publicznej (np. instytucje kultury, państwowe szkoły wyższe), agencje, fundacje.

Takie podejście ma tę zaletę, że obejmuje wszystkich właścicieli i dysponentów środków publicznych, natomiast podstawową jego wadą jest to, iż dotyczy podmiotów realizujących różne cele ekonomiczne (komercyjne i niekomercyjne), a w związku z tym działających według odmiennych reguł finansowych.

Przyjmując za kryterium zadania (funkcje) finansów publicznych, do obszaru ?nansów publicznych należałoby zaliczyć zasoby pieniężne w dyspozycji podmiotów publicznoprawnych, służące zaspokajaniu potrzeb społecznych na zasadach niekomercyjnych, poprzez ich alokację i redystrybucję. Jest też bardzo ważna pożyczka pod hipotekę.

Kierując się tym kryterium do kręgu finansów publicznych można by zaliczyć także finanse: związków wyznaniowych, samorządu gospodarczego (np. izby rzemieślnicze) i zawodowego (np. izby adwokackie). Współczesne państwo przekazuje niektóre zadania i część władztwa ?nansowego innym niepaństwowym podmiotom publicznym, np. stowarzyszeniom, fundacjom.

W praktyce oznacza to samoograniczenie władztwa finansowego państwa i wiąże się przede wszystkim z ideologią i systemem wartości państwa prawnego oraz z prawami i wolnościami obywatelskimi. Z tego powodu finanse publiczne zazębiają się w pewnych obszarach z finansami prywatnymi, co utrudnia precyzyjne określenie granic ?nansów publicznych.

Finanse publiczne, pełniąc trzy podstawowe funkcje: redystrybucyjną, alokacyjną i stabilizacyjną, umożliwiają wykonywanie i ?nansowanie zadań, które należą do powinności państwa i samorządu terytorialnego. Za pomocą finansów publicznych zaspokajane są potrzeby zbiorowe poprzez dostęp obywateli do dóbr publicznych i dóbr społecznych, korygowane są dochody ustalone w pierwotnym (rynkowym) podziale, możliwe jest stabilizowanie gospodarki.

Rozmiar i struktura finansów publicznych, efektywność ich wykorzystania, stopień zrównoważenia mają zasadniczy wpływ na poziom życia społecznego i procesy rozwojowe w gospodarce.